Perre Antik Kenti ve Kaya Mezarları

Kommagene krallığının beş büyük antik kentinden biri olan Perre Antik kenti Adıyaman merkez Örenli mahallesinde bulunmaktadır. Kaynaklarda suyunun güzelliğinden bahsedilen Antik kent kervanlar, yolcular ve ordular tarafından dinlenme yeri olarak kullanıldığı anlatılmaktadır. Kaynaklarda bahsedilen Roma çeşmesi günümüzde halen kullanılmaktadır. Dini merkez olarak da kullanılan antik kentin en dikkat çeken kalıntıları arasında kayalıklar içine oyulmuş kaya mezarlarıdır.     

Haydaran Kaya Mezarları

Adıyaman’ın 17 km kuzeyinde Taşgedik köyü sınırları içinde bulunan Haydaran Kaya Mezarlarında Güneş tanrısı Helios ile Kral Antiochus’un tokalaşma kabartmaları bulunmaktadır. Oldukça geniş bir alana yayılmış olan mezarlar içinde önemli kişilere ait olduğu tahmin edilen lahitler bulunmaktadır.  

Turuş Kaya Mezarları

Roma dönemine ait olan Turuş Kaya Mezarları Adıyaman il merkezine 40 km uzaklıkta Adıyaman-Şanlıurfa karayolunun 1. km’sin batısında yer almaktadır. Mezarlar zeminden aşağıya doğru kayalar oyularak yapıldığından mezarlara ulaşım 10-13 basamak indikten sonra sağlanmaktadır. 1999 yılında yapılan arkeolojik kazı çalışmalarından sonra 25 mezar açığa çıkartılarak ziyarete açılmıştır. Kaya mezarlarının kapı ve duvarlarının üzerine çeşitli kabartma ve figürler işlenmiş olup aynı zamanda mezar girişlerinde mitolojik bitkisel ve boğa başı betimlemeleri yer almaktadır.

Dolmen tipi mezarlar

Adıyaman milli parkına 125, Besni ilçesine 33 km uzaklıktaki Dikilitaş köyü sınırları içinde bulunan Dolmen tipi mezarların taş devri döneminden kalma oldukları tahmin edilmektedir. Sala benzeyen iki büyük kayanın birbirine çatılması sonucu yapılan mezarlar ilginç görüntüleri ile dikkat çekmektedir.

Zey mağaraları

Adıyaman’a 7 km mesafede Zey köyü yakınında bulunan mağaralar erken dönem Hristiyanlık döneminde yerleşim yeri olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir.

Gümüşkaya Mağaraları

Adıyaman ilinin 40 km güneybatısında Göksu nehri kenarında Gümüşkaya köyünün batısında bulunan mağaralar topluluğu birbirine bağlantılı tünel şeklinde oyulmuş mağaralardan oluşmaktadır. M.Ö 150 yılında yapılan mağaraların konut olarak inşa edildiği tahmin edilmektedir. Çok dar bir yolla ulaşılan mağaraların balkonları, bölmeli odaları ve kuyuları bulunmaktadır.

Planlı Mağarası

Adıyaman’ın 10 km kuzeyinde Adıyaman-Malatya karayolunun üzerinde Planlı köyü sınırları içinde bulunan mağaranın M.Ö 40.000 yıllarında yapıldığı düşünülmektedir. Vadi içerisinde yer alan mağaranın duvarlarında halen fark edilebilen geyik figürü görülmektedir.

Derik Kutsal Alanı (Hereoon)

Sincik ilçesi yolu üzerinde Datgeli köyünde bulunan kutsal alanın M.S 70 yılında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Kutsal alanda ayrıca Kommagene döneminde inşa edilen Temenos kalıntıları bulunmaktadır.

Sofraz Tümülüs Mezarları

Üzerleri kırma taş ve molozlarla örtülü 15 metre yüksekliğindeki mezarlar Adıyaman’a 45 km Besni ilçesine 15 km uzaklıktadır.

Dikilitaş (Sesönk)

Besni ilçesinin 33 km güneydoğusunda bulunan Kızıldağ üzerinde bulunan anıt mezar Kommagene Kralı 2. Mithridates tarafından inşa edilmiştir. Anıt mezarın çevresi 10 metre yüksekliğinde üç çift sütunla çevrilmiş olup sütunlar üzerinde kadın, erkek ve aslan kabartmaları göze çarpmaktadır.   

Karadağ Tümülüsü

Adıyaman’a 5 km uzaklıktaki Karadağ eteklerinde bulunan Tümülüs’te 2 bölümden oluşan bir kaya mezarı bulunmaktadır. Tümülüs’ün bulunduğu alandan ayrıca muhteşem bir şehir, baraj ve göl manzarası görülebilmektedir.

Beştepeler

6 adet yığma taş mezarlardan oluşan Beştepeler Adıyaman’a 25 km uzaklıktaki Ilıcaklı köyü sınırları içinde yer almaktadır.

Malpınarı (Kaya Anıtı)

Malpınarı Kaya anıtı Adıyaman’a 35 km uzaklıktaki Malpınar mezrasında bulmaktadır. Kaya üzerinde Hititi dönemine ait Hiyeroglif bir kitabe ve kayalara yapılmış yerleşim birimleri bulunmaktadır.